26 Ekim 2021’de 7339 sayılı Kooperatifler Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Resmî Gazete ’de 31640 sayısında yayımlanmıştır. 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu (“Kanun”)’ da yapılan değişiklikler şunlardır:
Ortaklığa girme koşulları ve ortaklık sayısı değişiklikleri
Kanun m.8’de kooperatiflerde ortaklığa girme koşulları ve ortaklık sayısı düzenlenmektedir. 1’inci fıkraya ekleme yapılmıştır:
Kooperatif ortaklığına girmek için başvuran kimsenin başvurusunun Yönetim Kurulu tarafından başvurusunun 1 ay içerisinde sonuçlandırılacağı ve başvuru sahibine kararı elden imza veya taahhütlü mektup ile tebliğ edileceği şekil şartı getirilmiştir.
Aynı maddeye bir fıkra eklenmiştir:
“Kamu kaynaklarından desteklenen kredilere kefil olan kooperatifler ile kamu kaynaklı tarımsal desteklemelere aracılık yapan kooperatiflerde, yönetim kurulu ana sözleşmede belirtilen şartları taşıyanları ortaklığa kabulden kaçınamaz.”
Ortaklık payları ve şahsi alacaklar maddesindeki değişiklik
Kanun m.19’da bir ortaklık payının değeri 100 TL; senetle temsil edilmeyen payların 100 TL olarak itibar olunacağı belirtilmiştir. İkinci fıkrada ortaklık payının değerinin Cumhurbaşkanlığı kararı ile artırılabileceği düzenlemesi, “Ortaklık payının değeri kooperatiflerin amaç ve faaliyet konularına göre ilgili Bakanlıkça artırılabilir.” olarak değiştirilmiştir.
Fıkra devamına ekleme yapılmıştır:
“3/6/2007 tarihli ve 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu kapsamında sigortacılık faaliyetinde bulunacak kooperatifler için en çok pay taahhüt sınırı uygulanmaz ve ortaklık payının değeri ilgili kurumun görüşü alınarak belirlenir.”
Bilgi edinme hakkı, bilanço maddesindeki değişiklikler
Kanun m.24’te sayılan mali raporları, genel kurul toplantısından en az 15 gün önce 1 yıl süreyle ortakların inceleyebileceği alanlara, elektronik ortam KOOPBİS eklenmiştir.
KOOPBİS’ten elde edilen verilerin Kişisel Verilerin Korunması Hakkındaki Kanun’a aykırı kullanımı, aktarılması ve işlenmesi yasaklanmıştır. Sadece ortakların kooperatif iş ve işlemlerinden haberdar olmaları ve kooperatif organlarında görev almak isteyen adayların kooperatif ortaklarına ulaşabilmeleri amaçlarıyla kullanılabilmesine izin verilmiştir.
Genel kurul toplantısının şekli maddesindeki değişiklikler
Kanun m.45’te yapılan değişikliklerle genel kurul toplantısının ana sözleşmede hüküm olması halinde elektronik ortamda yapılabileceği düzenlenmiştir. Eklenen düzenleme şöyledir:
“Genel kurul toplantısına, yönetim kurulu tarafından KOOPBİS’ten alınan ortaklar listesinde adı bulunanlar katılabilir.
Genel kurul toplantısı anasözleşmede hüküm bulunması şartıyla elektronik ortamda da yapılabilir. Genel kurullara elektronik ortamda katılma, öneride bulunma, görüş açıklama ve oy verme, fiilen katılmanın ve oy vermenin bütün hukuki sonuçlarını doğurur. Bu hükmün uygulama esasları ile genel kurula elektronik ortamda katılmaya ve oy vermeye ilişkin anasözleşme hükmü örneği Ticaret Bakanlığınca çıkarılan yönetmelikle belirlenir.”
Olağan genel kurul toplantılarının en fazla üç hesap dönemini kapsayacak şekilde ve birleştirilerek yapılabileceği hususu, iki hesap dönemi olarak değiştirilmiştir.
Yönetim kurulunun ödev ve üye sayısı maddesine eklemeler
Kanun m.55’te üçüncü fıkra eklenmiştir:
“Çalışma konusu, ortak sayısı ve ciro gibi kıstaslara göre belirlenen kooperatiflerin yönetim kurulu üyeleri ve yedeklerinin, seçilmelerini takiben en geç dokuz ay içinde kooperatifçilik eğitim programını tamamlamaları şarttır. Eğitim programına ilişkin usul ve esaslar ile buna tabi olacak kooperatifler ilgili bakanlıkların görüşü alınarak Ticaret Bakanlığınca çıkarılan yönetmelikle belirlenir.”
“Üçüncü fıkra, tüzel kişi üyelerin temsilcileri hakkında da uygulanır.”
Yönetim kurulu üyelik şartları ve ücret maddesindeki değişiklikler
Kanun m.56 de yönetim kurulu olma şartı olan “Aynı türde başka bir kooperatifin yönetim kurulu üyesi olmamak” koşulu, “Amacı ve esas faaliyet konusu aynı olan başka bir kooperatifin yönetim kurulu üyesi olmamak ” olarak değiştirilmiştir.
Altıncı fıkraya ekleme yapılmıştır:
“Kamu kaynaklarından desteklenen kredilere kefil olan kooperatifler ile kamu kaynaklı tarımsal desteklemelere aracılık yapan kooperatiflerin yönetim kurulu üyeleri, bunların ortağı olduğu üst kuruluşlarda görev alsalar dahi yalnızca bir ücret veya huzur hakkı alabilirler.”
Yönetim kurulunun titizlik derecesi ve sorumluluklarına ilişkin değişiklikler
Kanun m.62’de görevi sona eren üyelere ilişkin eklemeler ile maddenin yeni hale şöyledir:
“Yönetim kurulu; kendi tutanakları, genel kurul tutanakları, ortak listeleri, gelir-gider hesapları ve yıllık bilançonun usulüne uygun olarak hazırlanması ve saklanmasından, tetkik olunmak üzere denetçilere verilmesinden sorumludur. Ayrıca görevi sona eren yönetim kurulu üyeleri tarafından sorumlulukları altında bulunan para, mal, defter, belge ve diğer kooperatif varlıklarının seçimlerin yapıldığı genel kurul toplantı tarihinden itibaren üç iş günü içinde tutanakla yeni seçilenlere teslimi zorunludur.”
Denetçi maddesinde değişiklikler
Kanun m. 65’te önemli değişiklikler yapılmıştır. Genel kurulun en fazla 4 yıl için en az bir denetçi belirlemesi koşulu belirlenmiştir. Denetçinin en geç 9 ay içinde kooperatifçilik programı tamamlaması şart koşulmuştur. Denetleme organının üyeliğin boşalması halinde seçim hali düzenlenmiştir. Yönetim kurulu tarafından denetçilerin Ticaret Siciline bildirim yükümlülüğü getirilmiştir.
“Denetçi raporu genel kurula sunulmayan kooperatiflerde; finansal tablolar, yönetim kurulu yıllık faaliyet raporu ve ibra hakkında alınan kararlar geçersizdir.” bendi eklenmiştir.
Dış denetime ilişkin düzenlemeler
Kanun m.69’da finansal tabloların denetimi dış denetim olarak tanımlanmış ve dış denetim hali düzenlenmiştir.
Kooperatif birliklerine ilişkin değişiklikler
Kanun m.72’ye yeni bir fıkra eklenmişti:
“Kooperatifler, kooperatif birliklerine; kooperatif birlikleri de merkez birliğine ortak olmadığı takdirde, kamu kaynaklarından desteklenen kredilere kefalet sağlayamaz ve kamu kaynaklı tarımsal desteklemelere aracılık yapamaz. Bu kapsamdaki başvurularda; birlikler kooperatifleri, merkez birliği de birlikleri ortaklığa kabulden kaçınamaz.”
Kooperatiflerin dağılmasına ilişkin değişiklikler
Kanun m.81’de değişiklik öngörülmüştür, konut yapı kooperatifi ifadesi yapı kooperatifi olarak değiştirilmiş, “tescilden sonra 6 ay içinde” ifadesi tescilden sonra olarak değiştirilmiştir. Yeni hali şöyledir:
“Yapı kooperatifleri, anasözleşmede gösterilen işlerin tamamlanması ve ferdi mülkiyete geçilip konutların ve/veya işyerlerinin ortaklar adına tescil edilmesiyle amacına ulaşmış sayılır ve dağılır. Ancak tescil işleminden sonra usulüne uygun şekilde anasözleşme değişikliği yapılarak kooperatifin amacının değiştirilmesi halinde dağılmaya ilişkin hüküm uygulanmaz.”
Genel kurula gönderilecek bakanlık temsilcisine ilişkin usul değişiklikleri
Kanun m. 87’de Bakanlık temsilcisinin katılımı için en az 15 gün önce talepte bulunma şartı getirilmiştir. Bakanlık temsilcisinin ödemesi usulü de değiştirilmiş ve masrafı kooperatifin karşılayacağı düzenlenmiştir.
Muaf tutulan hususlarda bazı kooperatiflere yeni düzenleme
Kanun m.93’e ekleme yapılmıştır:
“5. Ortaklarının çoğunluğu kadınlardan oluşan ve kadın emeğinin değerlendirilmesi amacıyla kurulan kooperatifler ile ortaklarının çoğunluğu engellilerden oluşan kooperatiflerin, bu Kanun ve 6102 sayılı Kanun gereğince tescil ve ilana tabi işlemlerinden ücret alınmaz ve ilana tabi olanlar Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde ücretsiz olarak yayımlanır. Bu kooperatiflerden, 18/5/2004 tarihli ve 5174 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanununun 24 üncü maddesi gereğince odaya kayıt ücreti ve yıllık aidat ile aynı Kanunun 25 inci maddesinde tanımlanan munzam aidat alınmaz.”
Cezai sorumluluk maddesinde değişiklikler
Cezai sorumlulukların kapsamı genişletilmiştir.
KOOPSİS
Ticaret Bakanlığı tarafından tüm kooperatif ve üst kuruluşlarının, kooperatifçilik hizmetlerine elektronik ortamda eriştiği ve merkezî veri tabanının yönetildiği Kooperatif Bilgi Sistemi (KOOPBİS) kurulması düzenlenmiştir. 1 yıl içinde kurulacaktır.
İlgili Bakanlık ile kooperatif ve üst kuruluşları, görevleri ile sınırlı kalmak şartıyla, ortakların ve ortak olmak için başvuranların kişisel verilerini KOOPBİS’te işlemeye ve görüntülemeye yetkilidir. İlgili Bakanlık; denetim, istatistik üretme, hizmetlerde otomasyonu artırma, ülke kooperatifçiliğinin geliştirilmesi ve kooperatif ortaklarının haklarının korunması amacıyla sistemde işlenen verileri, kamu kurum ve kuruluşlarına aktarabilir. Elde edilen veriler 6698 sayılı Kanuna aykırı olarak kullanılamaz, aktarılamaz veya başka bir şekilde işlenemez.
KOOPBİS’te tutulacak veriler ile elektronik ortamda sunulacak hizmetlerden faydalanılmasına, bu sistem üzerinde işlenen kişisel verilerin aktarımı ile güvenliğin sağlanmasına ve aydınlatma yükümlülüğünün ne şekilde yerine getirileceğine ilişkin usul ve esaslar ilgili bakanlıklar ile Kişisel Verileri Koruma Kurumunun görüşü alınarak Ticaret Bakanlığı tarafından çıkarılan yönetmelikle belirlenir.
Yönetmelikler ve İntibaklar
Değişikliklerin yürürlüğü yayımı tarihi olan 26.10.2021’dir. Bu tarihten itibaren 6 ay içinde yönetmelikler çıkarılacaktır.
“Kooperatifler ve üst kuruluşları, ana sözleşmelerini en geç üç yıl içinde bu Kanun hükümlerine intibak ettirmek zorundadır. Ana sözleşmelerini intibak ettirmeyen kooperatif ve üst kuruluşları dağılmış sayılır. Kanunen tasfiye ile görevlendirilmiş kimseler tarafından dağılmadan başlayarak iki ay içinde tasfiye işlemlerine geçilmemesi halinde, kooperatif ve üst kuruluşun ortakları ya da alacaklıları tarafından mahkemeden iki yıl içinde tasfiye memuru atanması istenebilir.
Anasözleşmeler intibak ettirilinceye kadar, mevcut anasözleşmelerin bu Kanuna aykırı olmayan hükümleri uygulanır.
Anasözleşmelerini bu Kanuna intibak ettirmek için kooperatifler ve üst kuruluşlarının yapacakları genel kurulları, olağan genel kurulların usul ve çoğunluğuna göre toplanır ve karar verir. “(7339 sayılı Kanun Geçici Madde 6)
Av. Yeliz Özçetin