Yapay zekanın buluşlarında patent sahibinin kim olacağı konusunda güncel gelişmeler bulunmaktadır.
Dr. Stephen Thaler, 1994 yılında “yaratıclık motoru” olarak tanımladığı DABUS isimli bir sistem geliştirdiğini açıklamış. Bu sistem, sahip olduğu trilyonlarca ağ sayesinde fikir ve icatlar yapabilmekteymiş.
Surrey Üniversitesi hukuk profesörü Ryan Abbot, yapay zeka ve hukuk arasındaki kesişme üzerine odaklanmış ve 2019’da The Artificial Inventor (“Yapay Mucit Projesi”) isimli bir proje başlatmış. Bu proje kapsamında DABUS’un iki icadı için 17 farklı ülkede patent başvurusunda bulunulmuş. Başvurulardan biri, ayarlanabilir yemek kabına, diğeri ise acil durum işaret ışığına ilişkinmiş.
ABD Patent ve Ticari Marka Ofisi (“USPTO”) ile Avrupa Patent Ofisi (“EPO”), yapay zekanın patent başvurusunda buluş sahibi olarak listelenemeyeceği yönünde karar vermiş. ABD hukuk düzenlemelerine göre patent yalnızca gerçek kişilere sağlanabilmektedir. Aynı gerekçe ile EPO’da başvuruyu reddetmiş. 27 Mayıs 2020’ de başvuru sahibi Stephen Thaler, DABUS tarafından icat edilen iki Avrupa Patent başvurusunun reddi kararına karşı EPO Temyiz Kurulu’na itiraz etmiş. İtiraz sonucu halen yayınlanmamış.
Öte yandan, Güney Afrika Şirketleri ve Fikri Mülkiyet Komisyonu, DABUS’u yemek kabına ilişkin başvuru bakımından buluş sahibi olarak resmen tanıyan ilk patent ofisi olmuş.
Avustralya mahkemeleri de yapay zekâyı buluş sahibi olarak tanımayı reddetmiş ve 2021’in başlarında ABD’de olduğu gibi patentlerin yalnızca gerçek kişilere verilebileceğini belirtmiş. Güney Afrika Şirketleri ve Fikri Mülkiyet Komisyonu’nun DABUS’u buluş sahibi olarak tanıması işleminden bir gün sonra, itiraz incelemesini yapan Avustralya Federal Mahkemesi verdiği kararında, patentin başvuru sahibi ve hibe alanının DABUS’un tasarımcısı Thaler’in olabileceğini öte yandan, buluş sahibi olarak DABUS’un listelenebileceğini belirtmiş.
Japonya, Hindistan ve İsrail otoritelerinin vereceği kararların beklenmekte olduğu ifade ediliyor.
(Yazının dilinin -mış’lı geçmiş zaman olması ilgili kararlara doğrudan erişim sağlayarak bilgilerin kararlardan alınmaması nedeniyledir.)
Teknik gelişmelerin hukuk düzenlemelerini değiştirmeye devam edeceği görülmektedir. Halihazırda ülkemizde de yapay zekanın patent sahibi olarak listelenmesine müsaade veren yasal düzenleme bulunmamaktadır. Ancak mevcut halde, yapay zekanın buluş sahibi, bilişim programı olan yapay zekanın kullanımına vereceği veriler bakımından yapacağı lisans sözleşmesi vb. hukuki güvencelerini, tazminat yükümlülüklerini belirlerken dikkatli hareket etmelidir.
Kaynaklar: