Ticari Defter Kavramı
Türk Ticaret Kanunu (“TTK.”)’nda ticari defterin tanımı yer almamakla birlikte TTK. 18/1 ve 64/1’de ticari defterleri tutmak, tacir olmaya bağlanan bir sonuç olarak bildirilmiştir.
Ticari işletmenin muhasebesiyle ilgili olmayan ve tutulması zorunlu defterler, genel kurul toplantı ve müzakere defteri, yönetim kurulu karar defteri ve pay defteri olarak TTK.’da sayılmaktadır (1). İşletmenin muhasebesiyle ilgili defterler de yevmiye defteri, defteri kebir ve envanter defteridir (2).
Muhasebe İle İlgili Defterler
Yevmiye defteri, işletmenin bütün işlerinin borç ve alacaklarının, malvarlığında meydana gelen bütün değer hareketleri, değer hareketlerinin değişimi, zaman sırasına göre hiçbir sınıflandırmaya tabi tutmadan kaydedildiği defterdir. Yevmiye defterinde zamana göre kaydedilen işlemlerin, düzenli şekilde hesap plânına göre tasniflendiği defter, defteri kebirdir. Envanter defterine faaliyet dönemi (Hesap dönemi on iki ayı geçemez.) sonunda çıkarılan envanter ve bilançolar kaydedilir. Vergi Usul Kanunu (“VUK.”)’a göre ikinci sınıf tüccar sayılan gerçek kişiler başka bir ifade ile esnaflar, işletme hesabı defteri tutmaktadır.
Delil Durumu
Ticari defterlerin, ticari davalarda “sahibi lehine” delil olarak kabul edilebilmesi için; TTK.’ya göre tutulması zorunlu defterlerin eksiksiz ve usulüne ve gerçeğe uygun olarak tutulmuş, açılış ve kapanış onayları yaptırılmış ve defter kayıtlarının birbirini doğrulamış olması şarttır. Yani, TTK.’nın 64. ve VUK.’un 176. maddesinde belirtilen defterlerin tamamının tutulmuş ve birbirini doğrular mahiyette olması, ticari defterlerin açılış ve kapanış onaylarının yapılmış olması, ayrıca diğer tarafın aynı şartlara uygun olarak tutulmuş ticari defterlerindeki kayıtların, bunlara aykırı olmaması veya ilgili hususta hiçbir kayıt içermemesi gerekir. Defter kayıtları bakımından TTK. 64/2’de belgeleme ve kaydın belgeye dayanması ilkesi öngörülmüştür (“Belge yoksa kayıt da yoktur” ilkesi). Tacirlerin yasaya uygun tutulmayan defterlerinin lehlerine delil olamayacağı hükme bağlanmıştır (3)
Av. Yeliz Özçetin
- TTK. 64/4
- TTK.64/3
- TTK. 64; HMK. 222/4.